Autisme en HSP. Voor velen is dit een moeilijk onderwerp om over te praten. De overeenkomsten zijn met velen en de verschillen maar weinig. Er is dan ook veel discussie over of HSP wel bestaat! Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen autisme en HSP? Wat is überhaupt autisme? Of HSP? En wat heeft het neurodiversiteitsmodel hiermee te maken? Ik vertel je alles in dit artikel!

Wat is Autisme?

Autisme wordt in de DSM-5 geclassificeerd als een ontwikkelingsstoornis. Het omvat ongeveer 1 op de 68 mensen, waarvan meer jongens dan meiden. Het wordt gekenmerkt als een stoornis met beperkingen in sociale interactie, non-verbale communicatie en het hebben van weinig, maar intense interesses. Uiteraard zijn er nog wel meer kenmerken van autisme (meer over de DSM-5 kenmerken van autisme vind je hier).

Een andere manier om autisme te omschrijven is misschien wel als een andere vorm van zijn, denken en handelen. Onze hersenen zijn anders ontwikkeld en hierdoor zien wij de wereld in een ander licht dan de meeste normale, of neurotypische, mensen. We noemen deze manier van denken over autisme: denken in neurodiversiteit.

Autisten kunnen naast mentale klachten als somberheid, angst en weinig zelfvertrouwen ook fysieke klachten hebben. Vaak gaat eten slecht door verschillende problemen. Ook is vermoeidheid een groot probleem onder autisten (meer over eetproblemen en vermoeidheid hier). Veel mensen met autisme hebben ook een onstabiel zelfbeeld of zelf identiteit. Dit komt onder meer doordat velen maskeren als de beste en hierdoor niet weten waar het masker eindigt en zijzelf beginnen.

Wat is HSP?

HSP staat voor Highly Sensitive Person, ofwel een Hoogsensitief Persoon. Het wordt omschreven als een karaktereigenschap of persoonlijkheidskenmerk. Mensen die hooggevoelig zijn voelen veel meer prikkels dan een normaal persoon zonder dit kenmerk. Ze voelen vaak intense emoties en hun zintuigen zijn gevoeliger voor licht, geluid, aanraking, etc (Chacon et al., 2021 | Aron et al., 2010).

Vaak wordt deze eigenschap in verband gebracht met een gevoeliger centraal zenuwstelsel. Hieronder valt een hoge sensitiviteit voor bijvoorbeeld pijn wat kan zorgen voor andere ziektes als fibromyalgie. Verder zijn vaak vrouwen het meest gevoelig en hebben zij een lagere tolerantie voor prikkels dan mannen (Chacon et al., 2021).

Medisch model vs. Neurodiversiteitsmodel

Het medische model over autisme bestaat al heel lang. Sinds een tijdje is het neurodiversiteitsmodel aan het licht gekomen. Er zijn nog steeds veel mensen die het één of het ander gebruiken. Er is dan ook veel discussie over beide modellen.

Wat is het medisch model?

In het medische model van autisme staat de persoon centraal. Hun autisme is onderdeel van hen. Het zit in hun ‘essence’ om het zo te zeggen. Dit model wil de problemen van autisme aanpakken.

Dokter Hans Asperger en Leo Kanner, beide geaccrediteerd met het ‘ontdekken’ van autisme, gebruikten het medische model. Logisch natuurlijk. Hans Asperger begaf zich in een politieke wereld waar iets als autisme als een defect werd gezien. De ‘Theory of Mind’ hypothese over autisme valt hier ook onder. Deze theorie gaat over de vaardigheden om anderen te begrijpen– wat bij autisme vaak het geval is (Matthews et al., 2018 | Samson et al., 2006 | Mitchel et al., 2021). De vraag is alleen waardoor!

Uiteindelijk komt het erop neer dat men vindt dat er een bepaalde gezond en normale manier is voor hersenen om te werken. Wat hiervan afwijkt is dan dus pathologisch, ofwel verstoord/defect/etc. Het staat ervoor dat het eigenlijk ‘schadelijke disfunctie’ is. Hiervoor moet worden voldaan aan twee kenmerken: Afwijkend van het normaal, en het moet schadelijk zijn voor jezelf of een ander

Het neurodiversiteitsmodel (en het sociale model)

Het neurodiversiteitsmodel staat ervoor dat autisme simpelweg een andere manier van denken heeft. We hebben een brein dat anders gevormd is en daardoor denken en handelen we ook anders. Dit model zegt dat autisten een verschillende manier van zijn hebben. Autisme vind je in alles wat je denkt, zegt, voelt en doet. Het kleurt elke gedachte, elk beeld en elke emotie (Chapman et al., 2019)

De manier van kijken op iets noemen we ook wel een paradigma. Het neurodiversiteitsmodel is dus een paradigma voor autisme. Dit paradigma is erg dicht verweven met het sociale model van disability. Het sociale model maakt onderscheidt tussen individuele beperkingen en sociale beperkingen. Het model zegt dat elk mens wel zijn eigen individuele beperkingen heeft, maar dat ze pas echt beperkt/gehandicapt worden zodra de maatschappij ze tegenhoudt om normaal te functioneren (Chapman et al., 2019 | Jellet et al., 2021)

Overeenkomsten Autisme en HSP

Er zijn veel overeenkomsten tussen HSP en autisme. Hieronder is een lijst met kenmerken die beide groepen gemeen hebben. Dit is waarschijnlijk nog geen volkedige lijst, dus er kunnen zelfs nog meer overeenkomsten zijn!

• Neurodiversiteit
• Prikkelgevoeligheid
  • Geluid
  • Licht
  • Beeld (o.a. felle kleuren)
  • Emotie
  • Gedachten
  • Aanraking
  • Reuk
• Empathisch
• Gericht op detail
• Eerlijk en oprecht
• Sneller emotioneel
• Voelt makkelijk de sfeer aan
• Behulpzaam
• Stressgevoelig
• Meer rust nodig
• Je voelt je anders
• Je voelt je onbegrepen
• Creatief
• Houden van regelmaat
• Moeite met veranderingen
• Denken ‘out of the box’
• Denken complex– soms té
• Denken snel in doemscenario’s
• Sterk rechtvaardigsheidgevoel
• Je denkt veel en lang na over een beslissing
• Je voelt emoties van anderen goed aan
• Vermoeidheid
• Psychische klachten
  • Angst
  • Depressie
  • Burnout
  • Stress
  • Paniekaanvallen
• Graag diepgaande gesprekken
• Loyaal
• Nauwkeurig
• Tragere verwerking
• Moeite met gevoelens te beschrijven (Alexithemie)

Verschillen Autisme en HSP

Zoals je merkt zijn er echt héél veel overeenkomsten. Het is dan ook niet gek dat een aantal HSP-ers waarschijnlijk autisme hebben! Dit betekent echter niet dat iedereen met hooggevoeleigheid autisme heeft. Iedere autist is HSP, maar niet iedere HSP is autist. Hieronder vind je een paar verschillen.

• HSP hebben minder moeite met contact maken
• HSP hebben minder moeite met small talk
• HSP nemen dingen minder letterlijk
• HSP maakt maken makkelijker oogcontact
• Autisten zijn beter in patroonherkenning
• Autisten hebben speciale interesses (meer over speciale interesses of obsessies hier)
• Autisten hebben regelmatig hyperfocus
• Autisten stimmen vaker
• Lichaamstaal kan lastig zijn voor autisten
• Autisme heeft moeite met executieve functies

Discussie

Er is veel discussie in beide communities over de overeenkomsten en verschillen tussen autisme en HSP. Velen zien autisme nog als stoornis, terwijl het beter is om beide te bestempelen als neurodiversiteit. Dat maakt het speelvlak wat meer evenwichtig.

Ook is het een discussie of HSP niet eigenlijk allemaal autistisch zijn, maar ook dat klopt niet helemaal. Er zal zeker een deel HSP zijn die eigenlijk autisme hebben, maar er zal ook een groep zijn die alleen maar hooggevoelig zijn.

Een aantal tips om met deze discussies om te gaan:

• Laat ieder in zijn/haar/diens waarde.
  • Autisme is geen ziekte, dus je hoeft er niet zo op te duwen dat HSP heel anders is dan autisme. De lijn is immers heel fijn.
  • HSP mag er ook zijn. Hoewel in de lijn fijn is, bestaat er wel degelijk een groep hooggevoelige mensen die géén autisme hebben.
• Neurodiversiteit bestaat in veel mensen en vormen. HSP en autisme zijn hier enkele voorbeelden van, maar er bestaan ook andere diversiteiten die overlappen. Houd hier dus rekening mee!
• Verspreidt géén onjuiste informatie! Dit doet de betreffende partij veel pijn vanwege het stigma dat op neurodiversiteiten rust.
• Doe je research bij ervaringsdeskundigen! Praat met HSPers en autisten. Laat hen vertellen wat de overeenkomsten en verschillen zijn, maar pak niet de eerste de beste internetsite.

Conclusie

Kortom, de lijn tussen beide groepen is erg dun. Veel HSPers zouden goed onderzoek moeten doen naar of ze wel of geen autisme of andere neurodiversiteit hebben. Het is namelijk makkelijk te missen! En als je zeker weet van niet, houd dan je grenzen aan en laat je niet gek maken.

Het is ook verstandig om goed op jezelf te letten. Het is niet makkelijk om zo gevoelig te zijn! Stel grenzen en prioriteiten om de rust te houden in je leven en niet overprikkeld te raken.

Wat je diversiteit ook is– You got this!

Bronnen

• Theory of mind in children with and without autism spectrum disorder: Associations with the sibling constellation.Matthews NL, Goldberg WAAutism. 2018 Apr; 22(3):311-321.
• Samson F, Mottron L, Jemel B, Belin P, Ciocca V. Can spectro-temporal complexity explain the autistic pattern of performance on auditory tasks? J Autism Dev Disord. 2006 Jan;36(1):65-76.
• Autism and the double empathy problem: Implications for development and mental health. Peter Mitchell, Elizabeth Sheppard, Sarah Cassidy First published: 04 January 2021
• Chapman, R. (2019). Neurodiversity theory and its discontents: Autism, schizophrenia, and the social model of disability. The Bloomsbury Companion to Philosophy of Psychiatry, edited by Şerife Tekin and Robyn Bluhm, 371-90.
• Jellett, R., Muggleton, J. Implications of Applying “Clinically Significant Impairment” to Autism Assessment: Commentary on Six Problems Encountered in Clinical Practice. J Autism Dev Disord (2021).
• Chacón A, Pérez-Chacón M, Borda-Mas M, Avargues-Navarro ML, López-Jiménez AM. Cross-Cultural Adaptation and Validation of the Highly Sensitive Person Scale to the Adult Spanish Population (HSPS-S). Psychol Res Behav Manag. 2021;14:1041-1052
• Aron, E.N. (2010). Psychotherapy and the Highly Sensitive Person: Improving Outcomes for That Minority of People Who Are the Majority of Clients (1st ed.).
• https://hspcoachmaaike.nl/hsp-kenmerken-hoog-sensitief-persoon/
• Nederlandse Vereniging van Autisme